Czy kominek może wybuchnąć? Kilka słów o tym, czy można kominek za mocno rozgrzać i konsekwencjach z tym związanych. Część 1/4

Ten cykl wpisów będzie „bombowy”. Postaram się odpowiedzieć na co najmniej dwa pytania, jakie zadają sobie obecni i przyszli użytkownicy kominków. Pierwsze z nich to obawa, czy kominek może wybuchnąć, zniszczyć dom i wyrządzić krzywdę jego mieszkańcom? To bardzo słuszne pytanie, na które próżno szukać odpowiedzi w Internecie. Coś tam można znaleźć, ale są to informacje mało wiarygodne a zazwyczaj są to przypuszczenia i gdybania ludzi, którzy koło kominka nawet nie stali.

Drugie pytanie zadał mi jeden z czytelników mojego bloga. Czytał moje wpisy i próbował palić „moim” sposobem, ale nie do końca mu to wychodziło. W końcu napisał do mnie i między innymi, mniej lub bardziej uprzejmymi uwagami zapytał, czy wiem, co się stanie, jak kominek zostanie nadmiernie rozgrzany? Polecił mi, żeby przestał wypisywać bzdury bo… (tekst do wiadomości autora ). Tą wiadomością niejako sprowokował mnie to zdobycia wiarygodnych i rzetelnych informacji na ten temat i opublikowanie ich na blogu.

Wpisy będące odpowiedziami na powyższe pytania podzieliłem na cztery części. Co trzy dni od dzisiaj, będą się pojawiać kolejne części cyklu. Gdybym opublikował go w jednym kawałku, jego przeczytanie zajęłoby sporo czasu i wielu z was mogło by nie dotrwać do końca. Te wpisy powinien przeczytać każdy, kto ma lub zamierza mieć kominek. To taki kominkowy niezbędnik, który może ustrzec od złego wielu z Was. Po wiedzę, którą wam przekażę, zwróciłem się do źródła, czyli producentów wkładów kominkowych. Część z nich odpowiedziała na moje pytania, a część mówiąc wprost, olała mnie. Przygotowując te wpisy sam sporo się nauczyłem i wyciągnąłem sporo wniosków z mojego dotychczasowego blogowania. Więcej moich refleksji w podsumowaniu wszystkich wpisów.

W kolejnych cyklach poruszam następujące tematy:

Część pierwsza.

• Co to jest kominek i do czego służy
• Jakie są rodzaje kominków
• Jak zbudowany jest kominek żeliwny?
• Jak zbudowany jest kominek stalowy?

Część druga

• Wężownica schładzająca – jej funkcja i podłączenie
• Naczynie wzbiorcze, po co jest, gdzie zamontować, na co uważać
• Jak powinien wyglądać poprawny montaż wkładu kominkowego

Część trzecia

• Czy kominek żeliwny można przegrzać i czym to grozi?
• Czy kominek z płaszczem można przegrzać i czy może on wybuchnąć?
• Na co uważać korzystając z kominka w domu zamieszkałym tylko w weekendy?
• Do czego może doprowadzić nieumiejętne korzystanie z szybra na wylocie spalin z kominka?

Część czwarta

• Czy zanik energii elektrycznej jest niebezpieczny?
• Co to jest odwrócony ciąg kominowy?
• Zagrożenie przy dokładaniu do kominka mokrego opału.
• Podsumowanie

Dzisiaj zapraszam do zapoznania się z tematami z części pierwszej.

Co to jest kominek i do czego służy?

Kominek, albo precyzyjniej mówiąc wkład kominkowy, to nic innego jak trochę stali lub żeliwa uformowane w odpowiedni, dopasowany do wymagań użytkownika kształt, w którym możemy bezpiecznie rozpalić ogień i cieszyć się jego blaskiem i ciepłem. Delektowanie się widokiem płomieni jest możliwe, ponieważ zamiast jednej lub więcej ścian wkładu kominkowego wstawiona jest szyba odporna na wysokie temperatury.

Kiedyś, bardzo dawno temu w jaskini, mniej więcej na środku rozpalało się ognisko, które ogrzewało jej wnętrze i dostarczało ciepła mieszkańcom. Później, kiedy ludzie przenieśli się z jaskini do zamków, wyrąbali w ścianie dziurę, w której rozpalali ogniska i się grzali. Jeśli wśród nich był jakiś myślący osobnik, to zaczął kombinować i zmieniać kształt tej dziury w taki sposób, że w pomieszczeniach zostawało coraz więcej ciepła. Później dołożył zamknięcie z przodu kominka, żeby iskry nie wydostawały się na komnaty. Jeszcze później jakiś kumaty szlachcic zauważył, że np. cegły są ciepłe nawet po wygaśnięciu ognia. Zaczęto więc obkładać nimi paleniska i przedłużać grzanie pieca. Itp. Itd…

I tak ludzie kombinują po dziś dzień, zmieniając, ulepszając, poprawiając kształty wkładów kominkowych po to, żeby wycisnąć z nich jak najwięcej. Obecnie produkowane wkłady kominkowe sprawiają, że około 80% ciepła wytworzonego w palenisku zostaje w pomieszczeniach. Poza tym, mamy wpływ na proces spalania, możemy regulować jego intensywność, sterując dopływem powietrza do komory spalania. Użytkowanie kominka jest też bezpieczniejsze i nie wymaga zbyt wiele zachodu.

Wymagania jakie stawiamy przed wkładami kominkowymi to przede wszystkim:

• Wysoka sprawność
• Trwałość
• Odporność na wysoką temperaturę (płomień może mieć nawet 1000 ºC) oraz jej zmiany
• Odporność na korozję

Z wszystkich dostępnych na rynku materiałów stal i żeliwo spełniają w/w wymagania i to z tych surowców jest zbudowana większość kominków w naszych domach.

Kominek, który mamy lub chcemy mieć w swoim domu na za zadnie:

• Ogrzewać pomieszczenie w którym stoi lub nawet cały dom
• Ładnie wyglądać
• Pozwalać na widok płomieni i trzaskających iskier
• Wprowadzać romantyczny i niepowtarzalny nastrój w domu

Głównym przesłaniem dla budowy kominka w domu jest tanie ogrzewanie pomieszczeń jesienią, zimą i wczesną wiosną. Drewno, naturalny i w pełni odnawialny surowiec dostępny jest wszędzie i za stosunkowo (w porównaniu z węglem, gazem lub olejem opałowym) niską cenę. Dlatego też tak wielu właścicieli domów montuje kominki i dogrzewa lub nawet ogrzewa nimi wszystkie pomieszczenia.

Wkład kominkowy część ciepła oddaje przez konwekcję (ogrzewanie powietrza i jego ruch ku górze pomieszczenia), część wypromieniowuje przez przeszklenia, w kominku z płaszczem wodnym spora część wytworzonego ciepła ogrzewa wodę, a reszta ulatuje kominem. Im mniej ciepła zostanie w kominie, tym wkład jest lepszy i ma większą sprawność.

Najczęściej wkłady kominkowe mają szybę z jednej strony i jest ona zamontowana w drzwiczkach, przez które dokładamy do paleniska, usuwamy popiół i widzimy tańczące płomienie. Na rynku można spotkać także kominki, które mają szybę z dwóch, trzech a nawet z czterech stron. Kiedy w kominku mamy przeszklenia z więcej niż dwóch stron to część z nich zamontowana jest na stałe a część jest ruchoma i umożliwia dostęp do paleniska. Drzwiczki kominka mogą się otwierać w lewo, w prawo, lub mogą być unoszone w górę. Wygląda to bardzo efektownie i nowocześnie. Wadą takiego mechanizmu jest to, że wokół takiego kominka obudowa nie może się zwężać u góry i musi być wysoka.

Przez płaską szybę z kominka wypromieniowuje około 25% ciepła. Jeśli w naszym kominku szyba jest pryzmatyczna i zaokrąglona, ilość ciepła przenikająca przez nią jest dwukrotnie większa. Duża ilość przeszkleń zapewnia też dużo lepszy widok płomieni.

Jeśli o szybie mowa, to warto, podczas dokonywania wyboru wkładu kominkowego wybrać taką, która pokryta będzie od wewnątrz warstwą tlenków metali – szyba pirolityczna. Będzie ona mniej się brudzić, a osiadające na niej drobinki sadzy będą się wypalać pod wpływem wysokiej temperatury.

Innym sposobem na ograniczenie brudzenia się przeszklenia kominkowego jest wybór wkładu, który ma tak zwane kurtyny powietrzne, czyli dopływ świeżego powietrza skierowany na dół i górę szyby. Wtedy drobinki sadzy są od niej odpychane i nie przyklejają się do gorącego szkła. Warto o  tym pamiętać, bo źle skonstruowany wkład kominkowy to ciągle brudna szyba i brak widoku płomieni, a to przecież jeden z atutów kominka. A z doświadczenia, nie tylko swojego wiem, że sporo jest takich produktów na rynku.

Jakie są rodzaje kominków ?

Obecnie, w XXI wieku nie ma w zasadzie ograniczeń jeśli chodzi o kształt kominka. Producenci są w stanie spełnić najbardziej wymyślne zachcianki klientów i zbudować wkład kominkowy o dowolnym kształcie. Wyraźny podział możemy zauważyć tylko w sposobnie oddawania ciepła przez nasze domowe, ujarzmione ognisko. Możemy tu wyróżnić:

• Kominki konwekcyjne
• Kominki akumulacyjne
• Kominki z systemem DGP
• Kominki z płaszczem wodnym
• Kominki gazowe
• Kominki elektryczne
• Piecyki kominkowe
• Biokominki

Wkłady kominkowe możemy też podzielić ze względu ma materiał, z którego są zbudowane. Kominek może być:

• Żeliwny, odlewany w całości
• Żeliwny, skręcany z płyt
• Stalowy bez płaszcza wodnego
• Stalowy z płaszczem wodnym
• Otwarty z kamienia, cegły itp.

Pierwszy podział, ze względu na budowę wkładu kominkowego, w temacie bezpieczeństwa, jest w tej chwili najważniejszy. Różne typy wkładów kominkowych mogą być zastosowane np. w kominku akumulacyjnym. Nas w tej chwili interesuje podział palenisk kominkowych ze względu na ich budowę i o tym będzie dalsza część wpisu.

Jak zbudowany jest kominek żeliwny?

Żeliwne wkłady kominkowe są odlewane w całości lub skręcane z dopasowanych do siebie płyt żeliwnych. Jednolity odlew trudniej jest wykonać, ale jeśli zostanie to poprawnie zrobione, to taki wkład kominkowy nie może się rozszczelnić na złączeniach poszczególnych jego elementów.

Kominek żeliwny skręcany to nic innego jak kilka połączonych ze sobą płyt. Ponieważ odlew ciężko jest wykonać z wysoką dokładnością, wszystkie szczeliny i miejsca złączeń uszczelniane są dodatkowo masą odporną na wysokie temperatury. Niestety, z biegiem czasu to uszczelnienie wykrusza się a wkład kominkowy staje się nieszczelny. Stan uszczelnień powinien być na bieżąco kontrolowany i uzupełniany a raz na kilka sezonów, zgodnie z zaleceniami producenta całe uszczelnienie wkładu kominkowego powinno zostać wymienione na nowe. Jeśli dojdzie do rozszczelnenia wkładu kominkowego, w najlepszym wypadku do pomieszczenia, w którym on stoi będzie się przedostawał dym z paleniska a w najgorszym, może dojść do pożaru.

Nie trudno się domyślić, że bardziej trwały i bezpieczny będzie kominek odlewany w całości. Jeśli będziemy go poprawnie użytkować, to może nam służyć długie lata.

Kominki żeliwne są cięższe od wkładów stalowych, wyglądają masywniej i wydają się być bardziej solidne. Często mają wzory i ornamenty, które dodatkowo uatrakcyjniają ich wygląd. Rozgrzany, żeliwny wkład kominkowy długo stygnie i oddaje ciepło po wygaśnięciu ognia w palenisku.

Ze względu na ograniczenia produkcyjne z żeliwa nie wykonuje się wkładów kominkowych z płaszczem wodnym. Przynajmniej ja takiego nie widziałem.

Ponieważ żeliwny wkład kominkowy, szczególnie o dużej mocy, jest ciężki, to miejsce w którym będzie on zamontowany powinno mieć solidną podstawę. Jeśli będzie to podłoga na gruncie, to pod kominkiem powinna być solidna, zbrojona płyta betonowa a jeśli kominek będzie stał gdzieś na stropie, to powinien on być wcześniej przygotowany na spore obciążenie. Jeśli dopiero projektujemy lub budujemy dom, to projektant powinien znać miejsce montażu kominka, aby mógł w projekcie uwzględnić duże obciążenie stropu.

Jak zbudowany jest kominek stalowy?

Stalowy wkład kominkowy to połączone ze sobą, za pomocą spawów stalowe płyty. Wzornictwo tego typu kominków jest mniej wyszukane niż żeliwnych, ale dzięki temu jest bardziej nowoczesne. W przypadku stalowych kominków w zasadzie nie ma ograniczeń co do kształtu wkładu. Możemy mieć kominek kwadratowy, prostokątny, okrągły, eliptyczny i jaki tylko będziemy chcieli. Łatwość budowania wymyślnych kształtów sprawia, że jedynym ograniczeniem jest nasza wyobraźnia.

Rozgrzana stal stygnie szybciej niż żeliwo. Aby opóźnić ten proces i wydłużyć trwałość stalowego wkładu kominkowego, producenci zazwyczaj wykładają wnętrze paleniska płytami szamotowymi albo wermikulitowymi. O zasadności, wadach i zaletach takiego zabiegu pisałem już na blogu we wpisie Czy warto wykładać wnętrze kominka izolacją a jeśli tak to szamot czy wermikulit? Jeśli taka płyta, np. przez nieostrożne dokładanie kolejnej porcji opału pęknie, bez problemu możemy ją wymienić na nową.

Stalowe wkłady kominkowe mogą być tradycyjne, grzejące wyłącznie konwekcyjnie lub z płaszczem wodnym. W tym drugim przypadku, w korpusie kominka, wokół paleniska jest przestrzeń, w której jest woda ogrzewana przez ogień, płonący w kominku. Dodatkowo u góry wkładu, przy wylocie spalin jest wymiennik opłonkowy czyli nic innego jak rury wypełnione wodą. Płomienie i gorące spaliny ogrzewają je i zgromadzoną w nich wodę.

Wewnątrz płaszcza wodnego, w solidnych kominkach jest jeszcze zamontowana wężownica schładzająca, która ma za zadanie uchronić kominek przez przegrzaniem.

Płaszcz wodny łączy się z instalacją centralnego ogrzewania, co pozwala na ogrzewanie całego domu oraz podgrzewanie ciepłej wody użytkowej wyłącznie przez kominek. Dzięki temu mamy „dwa w jednym”. Piękny kominek w salonie, widok tańczących płomieni i ciepło w całym domu.

Zainteresował Cię ten wpis? Z kolejnej jego części dowiesz się, co to jest wężownica schładzająca, po co w instalacji C.O. z kominkiem naczynie wzbiorcze i jak poprawnie powinien być zamontowany i obudowany wkład kominkowy. Kolejny wpis zostanie opublikowany 22.03.2016. Zapisz się na newsletter mojego bloga, a o publikacji wpisu dowiesz się z przesłanej wiadomości e-mail.

Aby zdobyć informacje potrzebne do przygotowania tego wpisu, zadałem pytania producentom kominków. Na mój e-mail w mniej lub bardziej wyczerpujący sposób odpowiedzieli przedstawiciele firm: Arysto, Lazar, Hajduk, Jotul, Lechma, Tarnava, Makroterm. Za okazaną pomoc, odpowiedzi na moje pytania i wsparcie serdecznie im dziękuję.